آلودگی هوا؛ مساله سال های دور تا حال

به گزارش صفای خبر؛ مساله پیچیده آلودگی هوای شهرهای بزرگ ایران که بر اثر عوامل مختلفی در طی چند دهه اخیر به شکل حاضر در آمده است، نیازمند بررسی دقیق عوامل آلودگی می باشد که موجب انتشار در سطح شهرهای بزرگ ایران گردیده است.

بر اساس تحقیقی که در دهه ۴۰ هجری شمسی انجام شده است، عده ای از متخصصین حوزه محیط زیست در مورد شهرهای بزرگ ایران خبر از آلودگی هوای پایدار در شهرهای بزرگی همچون تهران، تبریز و دیگر شهرها  داده بودند.

آلودگی هوا چیست؟

هرگونه تغییر فیزیکی، بیولوژیکی یا شیمیایی در هوا ممکن است به عنوان آلودگی نامیده شود، عوامل اصلی آلودگی هوا متفاوت است و این اتفاق زمانی رخ می دهد که گازهای مضر، گرد و غبار، دود و سایر موارد  وارد جو شود و باعث به خطر افتادن  زندگی گیاهان، حیوانات و انسان ها شود.

انواع آلودگی هوا

آلودگی هوا می تواند به دو بخش تبدیل شود: آلودگی هوای قابل مشاهده و آلودگی هوای نامرئی که غیر قابل مشاهده می باشد.

این آلودگی ها به دلیل ترکیب گازهایی است که به طور کل، «جو» را تشکیل می‌دهند اما عدم تعادل ناشی از افزایش یا کاهش درصد این گازها می تواند برای بقا مضر باشد.

آلاینده های اصلی هوا می‌توانند توسط منابع اولیه یا منابع ثانویه به وجود بیایند، آلاینده هایی که نتیجه مستقیم این فرآیند هستند می توانند آلوده کننده های اولیه باشند. یک مثال واضح از یک آلاینده اصلی، دی اکسید گوگرد تولید شده از کارخانه ها است اما آلاینده هایی ثانویه هستند که به

واسطه آمیختگی و واکنش آلاینده های اولیه ایجاد می شوند و دود ایجاد شده توسط تعاملات چندین آلاینده های اصلی به عنوان آلاینده های ثانویه شناخته شده است.

عوامل اصلی آلودگی هوا

سوزاندن سوخت های فسیلی همانند دی اکسید گوگردی که از احتراق سوخت های فسیلی مثل زغال سنگ، نفت وآلاینده‌های ناشی از وسایل نقلیه شامل کامیون، اتومبیل، قطار، هواپیما از عوامل اصلی آلودگی هوا است. فعالیت های کشاورزی همچون آمونیاکی که

توسط محصولات مرتبط با کشاورزی ساخته می شود بسیار شایع می‌باشد و یکی از گازهای خطرناک در جو است. استفاده از حشره کش ها، آفت کش ها و کود در فعالیت های کشاورزی بسیار زیاد است وآن ها مواد شیمیایی مضر را در هوا پخش می کنند و علاوه بر

هوا می توانند باعث آلودگی آب نیز شوند.

گازهای خروجی کارخانه‌ها و صنایع

صنایع تولیدی مقدار زیادی مونوکسید کربن، هیدروکربن، ترکیبات آلی و مواد شیمیایی را در هوا پخش می کنند و به همین دلیل کیفیت هوا را کاهش می دهند. صنایع تولیدی را می توان در هر گوشه ای از زمین یافت و هیچ منطقه ای نیست که تحت تاثیر آن قرار نگرفته باشد.

عملیات معدن

می توان گفت که فعالیت های معادن یکی دیگر از این عوامل است و با توجه به بهره مندی استان آذربایجان شرقی از این منابع عظیم و  نوع استخراج این فرآورده ها ،آلودگی هوا دور از انتظار نیست.

مازوت غذای نه چندان باب میل ریه هایمان

معاون اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی می گوید تدوام مازوت‌سوزی نیروگاه علت تشدید آلودگی هوای تبریز است و به علت بازگشت سوخت مازوت به مدار مصرف نیروگاه تبریز، شاهد افزایش میزان

اکسیدهای گوگرد و شاخص آلودگی هوای  تبریز  هستیم که داد مردم، نمایندگان، مسئولان قضایی و اجرایی را در آورده است.

بر اساس اعلام اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی ۲۰ تا ۲۷ درصد آلودگی هوای تبریز بخاطر نیروگاه این شهر و استفاده از مازوت به جای گاز است.

عوامل تاثیر گذار بر روند آلودگی هوا

عواملی مانند خصوصیات هواشناسی، شکل توپوگرافی، خصوصیات آلاینده‌ها و روش انتشار آلاینده‌ها بر آلودگی هوا تاثیر می‌گذارند. خصوصیات هواشناسی که آلودگی هوا را تحت تاثیر قرار می‌دهند عبارتند از پارامترهای جوی مانند

اندازه و جهت باد، میزان‎های افت اتمسفری، رطوبت نسبی و… .

وزش باد با حرکت افقی می‌تواند آلاینده‌ها را حمل و جابه‌جا کند، غلظت آلاینده‌ها در سطح زمین اساساً به اندازه و جهت باد و میزان افت بستگی دارد همچنین تغییر درجه حرارت هوا با افزایش ارتفاع سبب حرکت نسبتاً سریع آلاینده‌ها می‌شود.

به‌طور کلی خصوصیات آلاینده‌ها بر آلودگی هوا تاثیرگذار است همچنین آلودگی هوا به انرژی، صدا، گرما، رادیو اکتیویته یا ترکیبی از این عوامل بستگی دارد. واکنش بین آلاینده‌ها در اتمسفر با توجه به خصوصیات آلاینده‌ها ممکن است مقدار یک آلاینده در اتمسفر را افزایش یا کاهش دهد.

آلاینده‌ها ممکن است به‌طور متناوب یا پیوسته یا دوره‌ای، از یک منبع یا از چندین منبع یا از منابع نقطه‌ای و غیر نقطه‌ای منتشر شوند همچنین پراکندگی آلاینده‌ها به روش ورود آن‌ها به اتمسفر بستگی دارد.

برخی از راهکارهای مبارزه با آلودگی هوا

-استفاده از حمل و نقل عمومی با سوخت پاک به جای ماشین های شخصی در کلانشهرها

-صرفه جویی در مصرف انرژی که با کاهش میزان مصرف سوخت های فسیلی

-درک مفهوم کاهش، استفاده مجدد و بازیافت

-استفاده از دستگاه های کارآمد انرژی

-تغییر سوخت نیروگاه ها و کارخانه های مهم به سوخت پاک

در این راستا می توان به جلسه ی مدیریت بحران که در استانداری آذربایجان شرقی برگزار شده بود را یاد آور شد که اکثر مقامات درگیر با این موضوع در آنجا حضور داشتند و  استاندار در راس جلسه به مدیریت و حل اساسی و از ریشه این موضوع تاکید داشت، شهردار تبریز هم به کاشت نهال،

افزایش فضای سبز و ساماندهی حمل و نقل عمومی تاکید کرد اما می توان گفت که این اقدامات تاحال مسکنی بیش نبوده اند .

تعطیلی مدارس در مواقع آلودگی هوا

اداره کل آموزش و پرورش استان هم  تعطیلی مدارس را در شهرهای استان و علی الخصوص تبریز اعلام کرد اما به نظر می رسد تعطیلی مدارس  در ایام آلودگی هوا راهگشای کاهش آلودگی هوا نیست

زیرا  علاوه بر آلودگی های داخلی، آلودگی هایی نیز وجود دارند  که از شهرها، کشورها حتی قاره‌های دیگر می‌آید که الزام به کنترل آن ها نیز لازم به نظر می رسد.

بررسی آلودگی هوا از نظر علم هواشناسی و محیط زیست

منصوری کارشناس اداره کل هواشناسی حرکات سیکلونی کره زمین دراوایل فصل پاییز و زمستان را که سبب جابه‌جایی توده‌های هوا می‌شود را باعث تشدید آلودگی ها می داند، دکتر رامین عزتی عضو هیات علمی دانشکده علوم زیستی دانشگاه خوارزمی و کارشناس محیط زیست می گوید: شاخص

آلودگی هوا از ۰ تا ۱۰۰ قابل قبول، از ۱۰۰ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس و از ۱۵۰ تا ۲۰۰ نیز بیانگر ناسالم بودن هوا برای تمامی گروه‌ها و بیش از ۲۰۰ در وضع بحرانی است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در گزارشی وضعیت هوای تبریز را  تا ۲۵ آبان امسال، ۶۵ روز پاک، ۱۷۰ روز قابل قبول، ۵ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و یک روز ناسالم برای همه گروه‌ها بوده است.

اما  ۱۵۵ و اعدادی مشابه این عدد، اعدادی بودند که در این روزهای سپری شده بر روی تابلوهای مشخص کننده آمار آلودگی هوا در شهر تبریز به آسانی خودنمایی می کردند

توصیه های پزشکی در مواقع آلودگی هوا

دکتر حقایی معاون دانشگاه علوم پزشکی  توصیه هایی برای کودکان، افراد سالخورده و بیماران ریوی و قلبی  داشت و گفت در همشهریان عزیز در این  شرایط هوا از حضور در فضاهای باز خودداری کنند زیرا بیماری کرونا کادر درمان

را خسته کرده و دیگر توانی برای مقابله با بیماری های به وجود آمده از آلودگی هوا که بیشتر ریوی و قلبی می باشند را ندارند،  ولی گویا این همان داستان تکراری است که بسیاری از مردم و شاید هم بر اثر ناچاری رعایت نمی کنند

و این خود عاملی بر پر بودن چند ساعته تخت های بسیاری از بیمارستان ها  و تشدید سایز بیماری ها حتی کرونا می باشد.

اما به گفته دکتر مریم کاشانیان متخصص زنان و زایمان باروری توسط فاکتورهای متفاوتی تحت تاثیر قرار می گیرد و خطرات موجود در محیط می‌توانند برای داشتن بارداری موفق، فرزند سالم و تولد موفق مشکل ایجاد کنند، این

فاکتورها عوامل متعددی در محیط ما هستند و تعدادشان بسیار زیاد است.

نزدیک به ۸۵ هزار  آلاینده محیطی در طبیعت وجود دارد که می‌توانند بر روی سلامت حاملگی تأثیر بگذارند و فقط تعداد اندکی از آن ها شناخته  و بررسی شده اند که یکی از اصلی ترین آن ها آلودگی هوا می باشد.

وجود ذرات ریز معلق در هوا که باعث کم شدن رشد جنین، زایمان زودرس و کم‌وزنی نوزادان شده و یا وجود دی‌اکسید سولفور در هوا که باعث زایمان زودرس می‌شود.

بر اساس آمار آلودگی ششمین عامل مر‌گ و میر و دومین علت مرگ در بیماری‌های غیرواگیر است . کاهش وزن نوزادی، کاهش وزن زمان تولد، بیش فعالی، اوتیسم، کاهش رشد مغزی، عفونت دستگاه تحتانی تنفس، آسم و سرطان خون، مرگ سالانه ۶۰۰ هزار کودک زیر پنج سال به دلیل آلودگی

هوا و مرتبط بودن درصدهای بالای مرگ و میرهای بیماری های ریه، سکته های قلبی و مغزی از دیگر اثرات مخربی آلودگی هوا است.

اما از مطالعات انجام شده توسط محققان دانشگاه پائولوی برزیل در این مورد  می توان به تعیین جنسیت فرزندان اشاره کرد.  در آزمایشاتی که بر موش‌های آزمایشگاهی انجام شد،  نشان داد که میزان آلودگی در بر هم زدن بالانس جنسیت در پستانداران دخیل است و بر آن تأثیر مستقیم دارد.

این تیم از محققان دریافتند که میزان تولد پسر در مناطقی که آلودگی هوا کم بوده بیشتر از مناطق آلوده تر است.

میزان آلودگی هوا در فصول مختلف سال

تلاش های چندگانه در سطوح شخصی، صنعتی و دولتی در سراسر جهان برای جلوگیری از شدت آلودگی هوا افزایش یافته است و یک اقدام مستقیم در افزایش گرمایش جهانی است.

با توجه به رشد رو افزون جمعيت، وسايط نقليه و کاربري هاي صنعتي آلودگي هوا نيز بشدت افزايش يافته و نتايج نامطلوبي به همراه داشته است.

کيفيت هوا به طور تقريبي درفصل گرم سال به دليل وقوع پديده گرد و غبار و استفاده از سيستم هاي سرمايشي و عدم جا به جايي هوا که عوامل افزايش روزهاي فراتر از حد مجاز بوده نامطلوب ديده شده است. با شروع سرما نيز بر تعداد روزهاي نامطلوب آلودگي افزوده شده در اواخر آذر تا اوايل

دي شرايط نامطلوب در تعداد روزها به شکل متوالي اتفاق افتاده که اين توالي طولاني، خود وخامت شرايط کيفيت هوا را حادتر کرده است. استقرار جو پايدار و وقوع پديده وارونگي و استفاده از سيستم هاي گرمايشي عمده ترين عامل افزايش تعداد روزهاي فراتر از حد مجاز در روزهاي سرد سال

بوده که همه متأثر از افزايش آلاينده ذرات معلق بوده است.

روز ملی هوای پاک

این عامل آنچنان اهمیت دارد که  از روزگار قدیم و از روز ۲۹ دی ماه ۱۳۷۴ یک روز را به نام روز “ملی هوای پاک” نامگذاری نموده و شعاری با عنوان “باهم به سوی هوای پاک” را انتخاب کرده اند اما ای کاش همه ی ما تلاش هایی بکنیم که این تلاش ها در حد شعار نماند و بسیاری از روزها را پاکیزه،

حتی در روز “ملی هوای پاک” داشته باشیم.